Dames en heren,
Goedemiddag.
Hartelijk welkom bij deze Algemene Ledenvergadering waarin ik een eerste verslag zal uitbrengen van het werk van de Alliantie beginselprogrammacommissie.
We bevinden ons in een tijd van crises, zoals al eerder is benoemd door Henriette, maar deze crises kunnen niet simpelweg worden opgelost met geld en enkele wetswijzigingen. Het gaat hier om een diepere crisis in ons politiek-bestuurlijke systeem en cultuur.
De Alliantie streeft ernaar het redelijke alternatief te zijn voor het huidige onvermogen. We zien de noodzaak van een herordening en een politieke heroriëntatie om zo de positieve aspecten in onze samenleving te behouden en te versterken. We willen een degelijke tegenbeweging zijn, omdat we vinden dat:
De politiek moet zich weer moet richten op het algemeen welzijn, met bijzondere aandacht voor degenen die minder kansrijk zijn, in plaats van vooral op te komen voor de belangen van de reeds bevoorrechte groepen.
We moeten weer een land worden waarin burgers actief betrokken zijn en niet afhaken. Een land waar politieke leiders dienstbaar zijn aan de samenleving in plaats van politiek te zien als een leuke carrièrekans.
We streven naar een land met sterke democratische instituties, zodat we zelf ons land besturen en niet worden geregeerd door ongekozen machten op afstand, in Brussel, aan overlegtafels of door activistische rechters.
Een land waar onderwijs, zorg en volkshuisvesting weer gedragen worden door de gemeenschap en waar we inzetten op kleinschaligheid, eigenaarschap, menselijke maat en oog hebben voor professionele tradities, vakmanschap en bewezen praktijken, in plaats van voortdurende reorganisaties en hervormingen.
We willen een land waar de basis op orde is: goed onderwijs, voldoende woningen en stabiele pensioenen. Een land waar we een robuuste opvatting van vrijheid koesteren, gebaseerd op grondrechten, in plaats van beklemmend woke-moralisme.
Uiteindelijk streven we naar een land dat weer trots is op zijn tradities en geschiedenis, en oog heeft voor de gemeenschappelijke bronnen van onze beschaving.
Alliantie is opgericht om deze tegenbeweging in te zetten. Onze richting is gebaseerd op bepaalde beginselen en een kijk op mens en samenleving en de rol van de overheid.
Daarom heeft het dagelijks bestuur na de Statenverkiezingen van 15 maart een commissie ingesteld die zich gaat buigen over de beginselen van de partij. Deze commissie bestaat uit Eric Sluis, Rob de Brouwer, Marinus den Hartogh, Paul Cassamento, Quinten Pluymaekers en ondergetekende.
Een beginselprogramma heeft verschillende functies. Het geeft de partij een bepaalde identiteit en grondslag, het motiveert het bestaansrecht van de partij. Het positioneert de partij ten opzichte van andere partijen binnen het politieke landschap en het plaatst de partij binnen een bredere politieke ideologische stroming.
We hebben als commissie al verschillende bijeenkomsten gehad. We delen veel van de geuite zorgen en zien ook al – nog deels in de mist verhult – de weg opdoemen die we met Nederland moeten inslaan.
Er begint zich al een mens- en maatschappijvisie uit te tekenen:
We zijn het er over eens dat mensen sociale en politieke wezens zijn, die pas echt tot hun recht komen binnen een bredere gemeenschap.
En dat zij, ongeacht allerlei biologische en sociale factoren zoals ras, intelligentie, gezondheid, geld of opleiding, een inherente waardigheid hebben als mens.
We zien dat om een betekenisvol en goed leven te leiden, mensen opvoeding en vorming nodig hebben.
We zien dat mensen verschillend zijn, maar wel gelijkwaardig, en dat politiek ook draait om het verstandig en rechtvaardig omgaan met al deze verschillen, en de voorwaarden moet scheppen zodat alle leden van de gemeenschap zich kunnen ontplooien.
We begrijpen dat de manier waarop de staat is georganiseerd, het succes of falen van de overheid, de bloei van de gemeenschap en al haar leden kan maken en breken. Het is daarom cruciaal om politieke macht te begrenzen door middel van checks-and-balances, macht en tegenmacht en inspraak van burgers.
We zijn het erover eens dat vrijheid en verantwoordelijkheid nauw met elkaar verbonden zijn. Ware vrijheid betekent het goede doen, zowel op persoonlijk niveau in het gezin, de buurt en op het werk als in de politiek.
In politiek opzicht is ware vrijheid ook zelfbestuur, omdat een gemeenschap alleen uit vrije mensen bestaat wanneer zij zichzelf als volwaardige burgers kunnen besturen.
We zien ook dat de overheid mensen vrij moet laten, de ruimte moet laten voor eigen initiatief, en geen initiatieven moet nemen op terreinen waar de samenleving zelf de problemen kan oplossen.
De overheid moet waakzaam zijn voor utopische vergezichten en problemen een beetje pragmatisch benaderen. En tegelijkertijd erkennen we dat de politiek als ware rentmeester oog moet hebben voor de belangen van toekomstige generaties en zuinig moet omgaan met onze natuurlijke hulpbronnen.
We zien in dat risico’s inherent zijn aan het leven, en dat overheid er niet naar moet streven om deze volledig uit te bannen. Angst voor fouten leidt tot stilstand en resulteert in allerlei regels, protocollen en politieke keuzes die worden verschoven naar zogenaamde ‘objectieve’ modellen en experts.
We zien dat economische voorspoed wordt gewaarborgd door het vrije ondernemerschap en handel. Dit biedt mensen de ruimte om zich te ontwikkelen en creatief te zijn, maar heeft grenzen en mag niet in conflict komen met het welzijn van de gemeenschap.
En daarom zijn solidariteit en sociale gerechtigheid belangrijke beginselen in elke sociale markteconomie, zoals we die in Nederland na de Tweede Wereldoorlog hebben opgebouwd.
Dit is in grote lijnen het verhaal van Alliantie. Elementen ervan zijn al terug te vinden.
Op de website zie je dat terug bij de standpunten over onderwerpen als stikstof, democratie, pensioenen, asielbeleid en de Europese Unie nalezen.
Ook kun je een van de verkiezingsprogramma’s raadplegen die we samen hebben opgesteld in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen.
En op de website staan, net als bij andere politieke partijen, onze ‘beginselen’ nog eens opgesomd: bestaanszekerheid, zelfbestuur, solidariteit, welzijn, rentmeesterschap, realisme..
Het is een verhaal dat door weinig mensen links, rechts of in het midden echt wordt betwist. Het is een verhaal waarin velen zich zullen herkennen.
In Nederland hebben we geen gebrek aan beginselen en idealen, maar waarom zien we deze steeds minder terug in de praktijk? Waarom functioneert de overheid niet meer zoals we dat allemaal willen? Waarom leveren de oude partijen niet meer wat ze zouden moeten doen, en waarom vervult de overheid haar kerntaken niet meer naar behoren?
Dat is een belangrijke vraag die de commissie bezighoudt. Hoewel we een beeld hebben van onze idealen en uitspraken kunnen doen over de mens en de samenleving, en die in de politiek van vandaag ook best contrasteert met het dominante denken, zijn we eigenlijk nog ook op zoek naar iets anders, iets dat ons onderscheidt van de andere politieke partijen.
Bij onze discussie stuiten we als commissie ook op een soort spanning.
Een effectieve staat moet zowel goed georganiseerd als daadkrachtig zijn, en tegelijkertijd moet het open staan voor correctie, controle en bijsturing. Dit gaat in wezen over de balans tussen bestuurlijke en organisatiekracht en de democratische tegenmacht. Met andere woorden, het gaat om macht en tegenmacht.
Dit raakt ook aan de vraag naar de kerntaken van de overheid, het karakter van de overheid en de verhouding tussen de overheid en de samenleving.
Deze thematiek willen we de komende zomer verder uitwerken.
Daarbij willen we nog een verdiepende slag maken om de principes te formuleren over hoe je de politiek, samenleving en economie verder moet ordenen.
Dit moet ook de lens of bril zijn, waarmee we kritisch-opbouwend naar de overheid en samenleving kunnen kijken, waarmee we kunnen benoemen wat goed gaat en wat beter kan, en dat we handvatten voor beleid hebben om bijtijds bij te kunnen sturen, om zaken te corrigeren en haalbare verbetervoorstellen aan te reiken.
Er ligt nog geen rapport, we gaan deze zomer daaraan werken, en we hopen bij de volgende Algemene Ledenvergadering (ALV) dit te kunnen presenteren.
Hopelijk zien we elkaar daar weer.
Bart-Jan Heine
Zwolle, 17 juni 2023