NRC legde recent via een Woo-verzoek bloot dat er tijdens de Corona-crisis een ‘Denktank Desinformatie’ actief was. Over deze nieuwe vorm van censuur schreven Jos van Ginneken, Jeroen Hendrickx en Henriëtte van Hedel voor het Brabants Dagblad een opiniestuk.
Brabants Dagblad, 1 juni 2023.
Tijdens de corona-pandemie was op initiatief van het Ministerie van VWS er een ‘Denktank Desinformatie’. Diverse officiële instanties, deskundigen van diverse pluimage, mediavertegenwoordigers en vertegenwoordigers van sociale mediabedrijven (Twitter, Google, Facebook) werkten samen om critici monddood te maken. Berichten op sociale media verdwenen.
Vaak horen we dat Nederland een ‘gaaf land’ is, maar vrij vertaald naar het Klein Orkest is het antwoord daarop: Ach, wat is nou dat gave land, zeg mij wat is ie waard, wanneer iemand die afwijkt voor gek wordt verklaard?
Het nieuws over de heimelijk opererende ‘Denktank Desinformatie’ zou voor burgers, volksvertegenwoordigers en maatschappelijke organisaties alle alarmbellen moeten doen rinkelen over hoever de houtrot in de Nederlandse rechtsstaat zit.
Met dank aan NRC weten we dat er tijdens de Corona-crisis een ‘Denktank Desinformatie’ actief was. Met denken had het weinig van doen, meer met de verspreiding van overheidspropaganda. Actief in de denktank waren ambtenaren van het Ministerie van Volksgezondheid, vertegenwoordigers van sociale media bedrijven, zoals Twitter en Facebook, en zelfs enkele leden van de media. Het roept de vraag op: wie controleert wie en wie is hier de eindbaas? Houden wij, vrije burgers, toezicht op de overheid via democratische spelregels of hebben we een overheid die haar macht aanwendt om onwelgevallige meningen met behulp van media(-bedrijven) te censureren?
Binnen de ‘denktank’ werden, eufemistisch gezegd, ’signalen’ gedeeld over zogenaamde desinformatie rondom de bestrijding van COVID-19. Voor de helderheid, nepnieuws bestaat en kan ook een bedreiging vormen voor de vaccinatiegraad. Dat de overheid feitelijke informatie presenteert en normen met haar onderdanen communiceert is normaal. Het is ook geen probleem dat de overheid laat weten het vaccineren tegen corona goed en wenselijk te vinden.
De gevaarlijke en grensoverschrijdende afslag die genomen is met het instellen van de ‘denktank’ is dat een ondoorzichtig en ongereguleerd handhavingsapparaat is ontstaan voor het wegduwen van onwelgevallige meningen en het blokkeren van mensen en organisaties van platforms. Dit alles zonder toezicht en de mogelijkheid van gedupeerden om zich (juridisch) te verweren. De overheid is niet enkel deelnemer van het publieke debat, maar – via de ‘denktank’ – ook de partijdig scheidsrechter ervan.
En ook nog eens een kleinzielige scheidsrechter, zo blijkt uit de WOO-documenten. Klikken wordt beloond en bij het minste of geringste krijg je geel. Zo krijgt een huisarts die zijn patiënten inlicht over de voor- en nadelen van het corona-vaccin bij minderjarigen en hen vertelt dat zij een vrije keuze hebben hun kinderen wel of niet te laten vaccineren een officiële brief van de Inspectie met de oproep te stoppen met het verspreiden van desinformatie.
De opzet, inrichting en werkwijze van de ‘denktank´ staan haaks op de principes van de rechtsstaat. Zij toont daarnaast ook een– helaas veelvuldig voorkomende – denkfout aan bij de overheid; de heiligverklaring van De Wetenschap.
Als we tijdens de coronacrisis één ding geleerd hebben, is het wel dat ‘de wetenschap’ niet altijd (meteen) het juiste antwoord kan geven. De aanname dat dat wel het geval is, is een zeer onwetenschappelijke.
Voor veel coronamaatregelen die de overheid destijds wetenschappelijk verantwoord vond, is gebleken dat het effect ervan afwezig of beperkt was, zeker vergeleken met de impact die deze maatregelen hadden.
Het verheffen van experts tot vertolkers van dé waarheid in persconferenties legt meer druk op de wetenschap dan de wetenschap kan dragen op basis van onderbouwde gegevens.
De eerlijkheid gebiedt nu eenmaal te zeggen dat we over sommige zaken, zoals bij de uitbraak van een nieuw pandemisch virus, gewoon niet alles weten. Voor de ‘beste’ aanpak van een pandemie bestaat geen model. Het is de uitkomst van een politieke discussie, waarin tal van zaken een rol spelen, zoals het mensbeeld, de bereidheid tot aanvaarding van risico’s, wetenschappelijke inzichten, etc.
Corona heeft diepe wonden geslagen in de Nederlandse samenleving. Mensen hebben dierbaren verloren. Vrienden en families zijn door de overheid tegen elkaar opgezet en uit elkaar gevallen. Het vertrouwen in de overheid is historisch laag. De onthullingen over de ‘denktank’ is de zoveelste alarmbel over de gebrekkige staat van onze rechtsstaat. De weg vooruit, uit deze diepe vertrouwenscrisis, vraagt om meer openheid en meer integriteit van de overheid. Het vraagt om durf om onzekerheid ten aanzien van wetenschappelijk onderzoek bespreekbaar te maken én het lef om op basis van gedeelde waarden en politieke denkbeelden breed gedragen besluiten te nemen en te verdedigen. Onderkend moet worden dat overheidsbesluiten politieke besluiten zijn en daarmee onderdeel zijn van een openbaar politiek en maatschappelijk debat.
Besluiten over het monddood maken van onze medeburgers horen niet in een achterafzaaltje door niet democratisch gelegitimeerde ambtenaren en medewerkers van Twitter en Facebook te worden gedaan. En ook niet door bloggers of columnisten. Het besturen van Nederland, ook in crisis, dient te gebeuren door ministers die de rechtsstaat respecteren. Wij kunnen hen daar bij helpen door ze een halt toe te roepen wanneer ze heimelijk opererende instanties creëren en die onder de misleidende noemer als ‘denktank’ burgers het vrije woord ontnemen.
Jos van Ginneken, Jeroen Hendrickx en Henriëtte van Hedel zijn lid van politieke partij ALLIANTIE. Een beweging van zelfbewuste burgers met gemeenschapszin die weer grip op het beleid willen. Meer weten over de ambitie van ALLIANTIE? Zie: https://alliantie.nl/onze-ambitie/.
